Algemene principes voor gesprekken met gescheiden ouders

Wat doe je als een ouder komt melden dat die gaat scheiden van diens partner? Hoe reageer je daarop? Waar moet je vanaf dat moment rekening mee houden in de communicatie met die ouders? Leerkrachten en begeleiders kunnen met heel wat vragen en onzekerheden zitten wanneer er kinderen van gescheiden ouders in hun klas zitten (Stoop, 2017).  

Communiceer rechtstreeks met beide ouders​ 

Ouders geven aan dat het helpt om conflicten te voorkomen wanneer de school met beide ouders communiceert. Daarvan getuigt onderstaand citaat van een ouder uit een reeks retrospectieve interviews met gezinnen die een relatiebreuk hebben ervaren, uitgevoerd in 2022 in het kader van het SBO-project Family Solidarity 2.0:

Jongeren: Over het algemeen worden belangrijke informatie en rapporten naar zowel mij als mijn ex-partner gestuurd, wat helpt om conflicten te voorkomen. Er zijn momenten geweest waarop ik moeilijkheden heb ondervonden in de communicatie met de school vanwege onze gezinssituatie. Bijvoorbeeld wanneer er belangrijke beslissingen moesten worden genomen die beide ouders aangingen, werd er soms verwacht dat we snel reageerden, wat extra druk met zich meebracht. Het zou helpen als de school meer begrip toont voor de uitdagingen die we als gescheiden ouders kunnen tegenkomen.

Op die manier ben je als leerkracht of begeleider er zeker van dat beide ouders dezelfde informatie onder dezelfde omstandigheden hebben ontvangen. Zorg er ook voor dat beide ouders gelijke toegang hebben tot het digitale communicatie- en leerplatform van de school. Op Smartschool kunnen ook plusouders en zelfs grootouders een account krijgen, zodat ook zij op de hoogte blijven van de meest recente informatie over het schoolleven van het kind. Voor het toevoegen van plusouders aan digitale omgevingen zoals Smartschool is toestemming van de ouders met ouderlijk gezag vereist.

Ook jongeren benadrukken in de interviews het belang van gelijke communicatie naar beide ouders: "Ik zou willen dat mijn beide ouders dezelfde communicatie krijgen, dat het niet enkel bij mijn mama of mijn papa terecht komt maar bij allebei". Het vertrekpunt hiervoor is om beide ouders steeds uit te nodigen voor oudercontacten of andere gesprekken. Bespreek met de ouders de beste manier om met beide te communiceren (Bussye, Mertens en Matthys, 2018) en vermijd dat de leerling als boodschapper tussen de twee ouders wordt ingezet.

Raadpleeg deze fiche voor meer informatie over hoe je een oudercontact met gescheiden ouders organiseert. 

Maak afspraken met het hele schoolteam

Scholen worden geconfronteerd met een diversiteit aan vragen vanwege de verscheidenheid aan hedendaagse gezinssituaties (Wiewauters, 2017). Een schoolbreed gezinsbeleid kan alle betrokkenen houvast bieden bij de communicatie met gescheiden ouders en bij het omgaan met de gevolgen van scheiding op school. Het kan helpen om met het hele schoolteam in gesprek te gaan over scheiding op school en concrete afspraken te maken rond communicatie met gescheiden ouders, doorverwijzing van een kind dat het moeilijk heeft, of ondersteuning van leerkrachten. Communiceer de afspraken actief en preventief. Maak bijvoorbeeld al bij de inschrijving aan alle ouders duidelijk welke afspraken gelden. Wanneer je beide ouders al van bij de inschrijving informeert, geef je het signaal dat beide ouders evenwaardige gesprekspartners zijn.

Houd in gesprek met ouders het kind centraal ​

Benadruk dat het gesprek gaat over het functioneren en het welzijn van de leerling in de schoolse context (Buysse, Mertens en Matthys, 2018). Houd dit doel voor ogen tijdens het gesprek en deel dit doel ook aan het begin van het gesprek mee aan beide ouders (Stoop, 2017). Overweeg ook om voorafgaand aan het oudercontact een apart gesprek met de leerling te organiseren. Op die manier kun je met de leerling bespreken wat je op het oudercontact aan zijn/haar ouders zal vertellen. Zo versterk je de vertrouwensband tussen jou en de leerling.

Het belang van het kind is uiteraard nooit eenduidig te definiëren. In een bevraging op de website van het Kenniscentrum Kinderrechten over wat 'in het belang van het kind, dat is ...' betekent, antwoordde kinderrechtencommissaris Caroline Vrijens het volgende: 

Dat is één van de vier grote principes van het kinderrechtenverdrag. Het moet in elke situatie afzonderlijk bepaald worden en wanneer dat gebeurt moet zeker ook geluisterd worden naar de mening van het kind en moet hun perspectief ingebracht worden.

Farida Barki, de host van het event, voegde hieraan toe:

Geen belang van het kind zonder inspraak van het kind. Hoe ervaart die iets? Wat is de mening van het kind? Als je ermee in interactie gaat, kan je helemaal handelen vanuit het belang van het kind, vind ik.

Neem een neutrale houding aan in een conflict ​ 

Als leerkracht voel je mogelijk meer sympathie voor het verhaal van de ene ouder dan voor de andere, of ken je misschien één ouder beter dan de andere. Het is belangrijk om dit niet te laten doorschemeren in je communicatie met de ouders. Beperk je in gesprekken tot het geven van objectieve en onderwijsgerelateerde informatie over het kind (Bussye, Mertens en Matthys, 2018). Vermijd het geven van subjectieve informatie, interpretaties of overwegingen. Maak aan de ouders duidelijk dat de school een neutrale partner is.  

Toon begrip voor de uitdagingen die ouders tegenkomen wegens hun gezinssituatie ​ 

Het kan zijn dat ouders in een gescheiden gezin wat meer tijd nodig hebben om beslissingen te nemen over de schoolloopbaan van hun kind. Wees hier begripvol over en geef ouders voldoende tijd om samen tot een besluit te komen. Je kan concrete technische gespreksvaardigheden om met strijdende ouders te praten vinden in deze fiche.

Maak op voorhand afspraken met zowel ouder als kind over het verloop van het oudercontact ​ 

Voor een leerling met gescheiden ouders kan een oudercontact een moeilijk of stressvol moment zijn. Een jongere deelde het volgende in een interview:

Jongere: Ik zou het veel liever hebben gehad mochten mijn ouders op apart oudercontact mochten (middelbaar). Op de momenten dat ze samen in gang waren aan het wachten met mij was ik enorm zenuwachtig en voelde ik me ongemakkelijk. Ik was de hele tijd aan het hopen dat ze niet met elkaar praten zodat er geen ruzie ontstond. Ik probeerde evenveel aandacht aan beide ouders te geven, het waren vaak heel vermoeiende tien minuten wachten voor mij. Het oudercontact zelf verliep dan ook niet altijd soepel, mijn ouders hadden over bepaalde zaken een ander idee. Ik was altijd zeer blij dat mijn stiefmama er niet bij was. Andere ouders van gescheiden gezinnen staan hier veel meer voor open en kunnen dit wel samen. Het lijkt me belangrijk om als school te luisteren naar zowel het kind als de beide ouders. Zo kunnen er duurzame oplossingen komen.

Het is goed om op voorhand met zowel de leerling als de ouders afspraken te maken over wie aanwezig zal zijn, wat besproken zal worden en hoe het oudercontact zal verlopen. Houd daarbij, in de mate van het mogelijke, rekening met de voorkeuren van zowel het kind als de ouder. Raadpleeg deze fiche voor meer informatie over hoe je een oudercontact met gescheiden ouders organiseert.  

Warm doorverwijzen 

Desocialekaart.be is een officiële website van de Vlaamse overheid en biedt een overzicht van het zorgaanbod in Vlaanderen en Brussel.  

Webtip

Besteed jij aandacht aan de verschillende soorten gezinnen waarin je leerlingen opgroeien? Op de website van Klasse vind je verhalen, tips, advies van experten en antwoorden op veelgestelde vragen rond gezinsvormen.

Bronnen en leestips 

• ​Buysse, I., Mertens, N., & Matthys, K. (2018). Divers gezin(d): omgaan met het nieuwe gezin op school. Pelckmans Pro. 
• Stoop, P. (2019). Omgaan met scheiding op school. Instondo. 
• Loo, J. (2012). Contact met gescheiden ouders. Alphen a/d Rijn: Kluwer. 
• Stoop, P. (2017) Scheiding ouders: welke begeleidende rol kan de school spelen? Tijdschrift Intern Begeleiden nummer 5 
• Katholiek Onderwijs Vlaanderen (2022). Correct omgaan met gescheiden ouders.  
• Wiewauters, C. (2017) Een schoolbreed beleid bij scheiding vergt zowel een juridisch als een psychosociaal kader of Een schoolbreed beleid bij scheiding is meer dan reageren op conflicten. TORB, 17/4-5.
• Kenniscentrum Kinderrechten. (2023, September 19). In het belang van het kind, dat is..., van https://keki.be/nl/nieuws/in-het-belang-van-het-kind-dat-is​​