Wat heeft mijn kind nodig na de scheiding?  

Een scheiding is steeds een moeilijke periode voor kinderen. Toch zien we dat de meeste kinderen zich na een tijdje terug goed voelen in hun vel. Ook zien we dat een grote groep van gescheiden ouders in staat zijn om samen hun kinderen gepaste zorg te geven:

• Door hen tijd te geven om te rouwen en de last die ze ervaren te erkennen
• Door hen te zien in hun krachten en mogelijkheden
• Door je kind zich te laten verbinden met belangrijke steunfiguren (familie, vrienden, juffen, … )
• Door te zorgen voor structuur

Lees hieronder hoe jij er kan zijn voor jouw kind! 

1. Tijd om te rouwen en erkenning van de last

Een scheiding is een verlies voor kinderen. Ze verliezen niet alleen de aanwezigheid en samenhorigheid van het gezin, maar ze verliezen ook vaak minder zichtbare dingen zoals papa die vroeger elke avond voorlas, mama die hen elke ochtend knuffelde voor het naar school gaan, vriendjes die vroeger in dezelfde straat woonden, opa die hen vroeger kwam ophalen na school terwijl ze nu in de naschoolse opvang moeten blijven, … . Het is heel normaal dat kinderen daar intens op reageren. Ze zijn boos, verdrietig of eerder angstig. Ze stellen moeilijker gedrag, zijn opstandiger of trekken zich meer terug in zichzelf. Of het gaat even minder goed op school. Dit zijn heel normale reacties. Het duurt gemiddeld 2 tot 3 jaar alvorens hun gevoel van veiligheid en vertrouwen hersteld is. Maar onthou dat dit slechts een gemiddelde is. Het kan zijn dat jouw kind veel sneller een evenwicht vindt en die extra zorgen veel minder nodig heeft. Maar het is ook mogelijk dat jouw kind net veel meer tijd en zorg nodig heeft om dit evenwicht te bereiken.

Tips  

• Beperk zoveel mogelijk andere grote veranderingen, bv. qua school, vrije tijd, woonomgeving, contact met familieleden, … Verandering van school of buurt betekent een bijkomend verlies van vertrouwde personen zoals hartsvrienden, de leerkracht, klasgenoten, leider van de jeugdbeweging, coach van de sportclub, …
• Praat met je kind over de veranderingen en zijn/haar gevoelens daarbij. Horen dat het mag voelen wat het voelt, is heel belangrijk voor kinderen. Zie fiche 'Hoe praten met mijn kind over zijn of haar gevoelens bij de scheiding'
• Vertel je kind dat je er altijd zal zijn! Vertel je kind dat je hem of haar altijd graag zal zien, ook al is hij of zij soms kwaad op jou. Dergelijke geruststellingen zijn belangrijk, maar niet genoeg. Een kind moet het ook voelen. Een onverwachte knuffel, een lief briefje in de broodtrommel en een keertje lekker samen eten, uit deze belofte beter dan woorden.
• Wees duidelijk over het feit dat eventuele herenigingsfantasieën helaas geen werkelijkheid zullen worden, maar laat hierbij ruimte voor de gevoelens van het kind en benadruk dat het jullie eigen beslissing is.
• Breng heel duidelijk de boodschap dat het kind geen enkele schuld heeft in de scheiding, dat het volledig jullie eigen keuze is.
• Durf ook de last te zien van jouw kind. Het is rot voor jouw kind. Het is niet eerlijk. Het heeft hier niet om gevraagd. Door jullie beslissing verliest het veel. En nee, het is nu niet de bedoeling dat jij als ouder een torenhoog schuldgevoel krijgt. Daar ben je niets mee. Maar kunnen zien wat de gevolgen zijn voor jouw kind en hoe lastig dit voor hem/haar is, is zeer helpend. Sta even stil bij onderstaande vragen. Het zal jou helpen om je te verplaatsen in de leefwereld van je kind. (Maes & Cornelis, 2018)
  • Wat verloopt nu anders voor jouw kind: andere rituelen, gewoontes, … ?
  • Wat doe jij als ouder anders, sinds de scheiding?
  • Welke materiële veranderingen zijn er voor jouw kind: andere inrichting huis, nieuwe slaapkamer, …
  • Zijn er familieleden of vrienden die het nu minder zal zien?
  • Stel je even voor dat je elke week je valies moet maken, hoe zou jij dat vinden? Onderschat niet hoe lastig het is om voor een week of zelfs langer te moeten inschatten wat je allemaal nodig zal hebben: welke kleren, schoolboeken, taken, speelmateriaal, … Wat kan helpen?
    • Print de checklist voor kinderen: 'Wat neem ik mee bij papa/mama
    • Reageer begripvol als je kind toch iets vergeet en ga samen op zoek naar oplossingen.

2. Gezien worden in zijn krachten en mogelijkheden

Kinderen hebben krachten, ze hebben het vermogen om zich aan te passen aan stress en tegenslag. Dit noemt men veerkracht en heeft te maken met de ondersteuning die ze krijgen, met hun interpersoonlijke vaardigheden, maar ook met interne, persoonlijke capaciteiten. Kinderen met een hoge veerkracht laten minder snel de moed zakken. Ze gaan door, wat er ook gebeurt. Veerkracht heeft deels te maken met je persoonlijkheid maar kan je ook deels trainen. En jij als ouder, kan je kind hierin ondersteunen.

Tips 

Mogen voelen wat je voelt, is heel belangrijk in de groei van kinderen naar persoonlijke sterkte. Elk kind heeft een persoon nodig om zich gevoelens tegen te uiten. Elk kind heeft het nodig te horen dat het ok is, te voelen wat het voelt. Lees je graag meer over hoe jij deze persoon kan zijn voor je kind, lees dan de fiche 'Hoe praten met je kind over zijn of haar gevoelens.'

• Geef zelf het goeie voorbeeld. Je kan gerust laten zien en vertellen hoe jij je voelt bij tegenslagen. Hoe jij dat vervolgens aanpakt, leert kinderen veel over hoe omgaan met negatieve emoties. Kijk hiervoor naar de fiche 'Zorg voor jezelf'.
• Vertrouw erop dat je kind zelf met oplossingen kan komen. Natuurlijk kan je hen best steunen in het zoeken naar een oplossing, maar het is een valkuil om het te willen oplossen voor hen. Hierdoor geef je hen de boodschap dat zij het niet zelf kunnen.
• Geef hen spreekruimte en hou in je beslissingen rekening met hun behoeften. Het kan gaan om inspraak in de verblijfsregeling, maar evengoed om inspraak in schoolkeuze, traject naar school, mogelijkheden om met vrienden af te spreken, meegaan naar familiefeesten van de ene ouder tijdens verblijf bij de andere ouder, een half uurtje vroeger naar mama gebracht worden omdat het kind dan naar zijn feuilleton kan kijken, … Wanneer ze voelen dat ouders rekening houden met hun behoeften, dan voelen ze dat dat ze 'ertoe doen' voor jou. En dit is essentieel in het ontwikkelen van een gevoel van eigenwaarde (Mortelmans, 2011, Wiewauters en Emmery, 2016). Opgelet de stem van het kind horen, betekent niet dat ze mogen mee beslissen. En waak er ook steeds over dat hen betrekken in het maken van afspraken, niet resulteert in het feit dat kinderen moeten kiezen tussen ouders.
• Richt je op de talenten en goede eigenschappen van je kind. Wees hierin specifiek. Zeg niet 'Je bent een goed kind', maar wel ' wat jij gedaan hebt voor je vriendinnetje, was heel zorgzaam van jou'. 

Meer weten rond veerkracht bij kinderen?

3. Verbinding met steunfiguren (familie, vrienden, juf of meester, coach … )

Een goede band mogen en kunnen onderhouden met beide ouders is heel belangrijk voor kinderen. Ze willen aan ouders laten merken dat ze evenveel van hen houden. Dit is nochtans niet evident voor kinderen van gescheiden ouders. Wanneer ouders nog samenwonen, kan een kind af en toe 'partij kiezen'. Het kind kan al eens lopen mokken over moeder die weeral zaagt of vader die te snel boos wordt. Dat kan allemaal omdat er een verbond is tussen de ouders. Wanneer ouders niet meer samenwonen, wanneer de onderlinge verschillen niet meer te overbruggen zijn, komt het kind meer onder druk te staan. Openlijk zijn mening zeggen wordt moeilijk, omdat het kind aanvoelt dat de andere ouder hier mogelijks op veroordeeld wordt, of omdat het vreest dat de ouder zich gekwetst gaat voelen. Hoe groter de conflicten tussen de ouders, hoe groter het kind onder druk komt te staan. Kinderen hebben van jou de toestemming nodig om de andere ouder graag te blijven zien. Wanneer deze toestemming niet komt, kunnen ze alleen maar verliezen. Ook al zeg je uitdrukkelijk dat ze de andere ouder graag mogen blijven zien, ze voelen haarscherp jouw stemming, verwachtingen en oordelen aan. (Maes &Cornelis, 2018, pg 52) Lees ook 'Je kind onbedoeld in de knel zetten' op fiche 'Hoe blijf ik de ouder die ik wil zijn'.

• Geef kinderen de toestemming om de andere ouder graag te zien, ook al is hij of zij jouw ex-partner, ook al ben je diep gekwetst.
• Geef kinderen de ruimte om te spreken over de fijne ervaringen die ze hadden bij de andere ouder.
• Geef kinderen ook de ruimte om contact te hebben met de andere ouder, tijdens hun verblijf bij jou. Graag zien kan je niet opdelen in tijdsblokken.
• Let op de boodschappen die je uitzendt over de andere ouder. Je hoeft niet te wijzen op zijn of haar tekortkomingen, je kind kent deze zelf maar al te goed.

Laat ook toe dat het kind zich verbindt met anderen. Doordat je als ouder zelf het moeilijk hebt, ben je emotioneel ook minder beschikbaar voor je kind. Stimuleer je kind om met anderen te praten over hun gevoelens: grootouders, tantes en nonkels of huisvrienden, eigen vrienden. Soms is het als kind zelfs makkelijker om te praten over de scheiding met iemand buiten het gezin, dan voelen ze zich minder schuldig in het brengen van bv. de moeilijkheden die zij ervaren. Voel je dus zeker niet falen als ouder indien jouw kind met anderen over de scheiding praat, integendeel, je doet er goed aan om het te stimuleren! (Wiewauters & Van Eyken, 2014). Zie fiche 'Kan mijn kind zijn of haar verhaal kwijt bij anderen?'.

Waar kan mijn kind nog terecht voor een gesprek?

4. Structuur

Kinderen verlangen naar structuur en regelmaat. Weten wat van hen verwacht wordt, weten wat er staat te gebeuren, geeft hen een gevoel van veiligheid en geborgenheid.

• Behoud over het algemeen de regels zoals die voordien waren opgesteld en volg ze consequent op.
• Behoud ook zoveel mogelijk de normale dagindeling en rituelen
• Tracht ook zoveel mogelijk de tradities te bewaren. Ze geven kinderen een gevoel van continuïteit een gevoel van ergens toebehoren.
• Begrens het onaanvaardbare gedrag van je kinderen.

Bronnen 

Pedro-Carrol, J. (2017). Kinderen op de eerste plaats. Bewezen werkzame opvoedstrategieën bij scheiding. Amsterdam: Uitgeverij Nieuwezijds.

Wiewauters, C. & Van Eycken, M. (2014). Een week mama een week papa? Wat kinderen bij een scheiding echt nodig hebben. Tielt: Lannoo.

Wat als je denkt dat je kind nood heeft aan meer ondersteuning?  

Psychologen kunnen jou niet uitleggen hoe de scheiding aan te pakken zodat jouw kinderen hier niet onder lijden. Een scheiding zal altijd een emotioneel verwarrende periode zijn waarbij kinderen moeten omgaan met verlies. Maar meestal zijn kinderen krachtig genoeg en/of hebben ze voldoende steun uit hun omgeving om de scheiding een plaats te geven en zich aan te passen aan de veranderingen. Soms echter blijven kinderen worstelen met hun negatieve emoties. Hoewel therapie het probleem niet oplost of het verdriet niet wegneemt, kan het wel helpend zijn voor kinderen, om te begrijpen waarom ze zich zo voelen en wat ze nodig hebben. Dit alleen al biedt steun. Soms kan een therapie er ook uit bestaan dat kinderen geholpen worden om deze noden en behoeften vervolgens uit te spreken thuis. Het kan dat jij als ouder ook betrokken wordt in deze gesprekken, zodat samen gezocht kan worden naar een afstemming op de noden van het kind. (Maes &Cornelis, 2018)

Let wel therapeuten hebben de toestemming nodig van beide ouders om met een kind aan de slag te gaan! Wanneer jouw ex-partner daar geen toestemming toe geeft, kan jij ook zelf naar een therapeut stappen voor ondersteuning in het ouderschap.

Waar kan mijn kind terecht voor een gesprek met een therapeut?

Nog meer weten?