Wat is een maatschappelijk (of sociaal ) onderzoek door een justitie-assistent?

Als je (als ouder, grootouder of persoon die een bijzonder affectieve band heeft met het kind) een conflict hebt dat verband houdt met de kinderen

• over de verblijfsregeling van de kinderen,
• over de uitoefening van het ouderlijk gezag,
• het recht op persoonlijk contact van de grootouders met de kleinkinderen
• … enz.

en jullie er, zelfs na bemiddeling, niet uitraken, dan kan je de familierechter vragen een beslissing te nemen. Hij kan hiervoor dan een opdracht geven aan een medewerker van het justitiehuis om een maatschappelijk onderzoek te voeren. Hierbij stelt men steeds het belang van het kind centraal.

Hoe verloopt het?

Een maatschappelijk onderzoek kan niet zomaar, je vraagt dit aan bij de familierechter en deze zal dan een opdracht geven aan de justitie-assistent.

Doorgaans zijn er 3 gesprekken met de ouders en 1 met elk kind, volgens deze procedure:

1. Een eerste verkennend bureaugesprek in het Justitiehuis met elk van de ouders apart;
2. Een gesprek met elk kind, op het Justitiehuis, in een kamer voor kinderen ingericht; in principe is dit bij kinderen vanaf 6 jaar.
3. Een aangekondigd huisbezoek bij elk van beide ouders. Afhankelijk van de situatie kunnen ook belangrijke personen in het leven van het kind gehoord worden; bv. de school, de grootouders, de nieuwe partner, … Als ouders moeten jullie hierover steeds toestemming geven. Ouders zijn verplicht op de gesprekken in te gaan, derden niet.
4. Het afrondings- of terugkoppelingsgesprek in het Justitiehuis.  Op basis van de voorgaande gesprekken stelt de justitie-assistent een rapport op, met daarin de standpunten en verwachtingen van beide ouders en het kind, alsook de aangebrachte voorstellen tot oplossingen. De justitie-assistent zal zelf advies formuleren, en nodigt dan de ouders samen uit voor een afrondend gesprek op het Justitiehuis, waar dat rapport en het advies toegelicht worden. 
5. Het rapport van het maatschappelijk onderzoek wordt dan aan de rechter bezorgd, die op basis daarvan een beslissing zal nemen, steeds met het belang van het kind voor ogen. De rechter is niet verplicht de adviezen te volgen. Eens het rapport bij de rechter is, komt de justitie-assistent niet verder meer tussen.

De procedure van een maatschappelijk onderzoek loopt ongeveer 3 maanden. Indien er in tussentijd dringend beslissingen moeten worden genomen, kan de rechter, in afwachting van de afloop van het onderzoek ook hoogdringende maatregelen nemen. Indien een situatie sterk verandert na verloop van tijd kan de rechter zijn beslissing wijzigen of een nieuw maatschappelijk onderzoek aanvragen.

• Licht je kind op voorhand in over doel van het gesprek; de justitie-assistent zal dit zeker ook nog doen bij de start van het gesprek, maar je kind moet weten dat jij het niet veroordeelt voor wat het zegt.
• Het maatschappelijk onderzoek stelt steeds het belang van het kind centraal. Geef dit ook mee aan je kind als je het voorbereidt op het gesprek. Ga hierover rustig in gesprek met je kind, stel het op zijn gemak dat het in alle openheid zijn verhaal kan doen aan de justitie-assistent, dat het geen partij moet kiezen. Geef aan dat de justitie-assistent in alle openheid naar elk van jullie zal luisteren en van daaruit een voorstel tot (omgangs-)regeling zal doen aan de rechter zodat iedereen zich daar zo goed mogelijk kan in vinden.
• Soms is een kind minder goed in het uitspreken van zijn gedachten en gevoelens. Dat is niet erg, dan kan het een tekening maken, of via een spel vertellen over hoe het zich voelt bij de scheiding en wat voor hem een goede regeling zou kunnen zijn. In de specifiek voor kinderen ingerichte gespreksruimtes voor kinderen in het justitiehuis is divers spelmateriaal voor handen.
• Je kan je kind ook stimuleren om (eventueel samen met een vertrouwenspersoon) op voorhand zijn ideeën op papier te zetten, zodat het nadien die brief kan bespreken met justitieassistent.
  

"Ik had geen idee hoe ik mijn ex-man aan het verstand moest brengen dat X. (15) echt leed onder al onze ruzies. Telkens als ik dacht: nu loopt het eindelijk wat beter, dan veranderde mijn ex opnieuw eenzijdig onze afspraken rond de omgangsregeling. Van een bemiddelaar of een advocaat wou hij niet weten, die werkten volgens hem alleen voor het geld. X. werd er radeloos van. Ze kon geen afspraken maken met haar vriendinnen, of kon geen weken op voorhand toezeggen als babysit waardoor ze veel minder gevraagd werd. Ze ging maanden mee in zijn kuren, want echt, ze zag haar papa graag. Vroeger waren het twee handen op één buik. Lang stond ze op de meest onmogelijke momenten klaar als hij haar kwam ophalen. Op een bepaald moment bleef ze thuis, ze wou niet meer bij haar papa, maar dat was nu het laatste wat ik wou. Ondertussen wou hij ook geen onderhoudsgeld meer betalen omdat hij haar niet meer zag. X. zelf bleef steeds meer op haar kamer, en had op school al gezegd dat ze wou stoppen met studeren en gaan werken.

Dus heb ik een brief naar de rechtbank geschreven en dat uitgelegd. Enkele weken later kreeg ik bericht dat ik naar het justitiehuis moest, voor zo een sociaal onderzoek of zo. Mijn man was kwaad, heel kwaad en hij ging daar eens goed zijn gedacht zeggen want volgens hem stookte ik mijn dochter op. Hij heeft daar heel lelijke dingen over mij verteld. Maar ja, hij was gewoon nijdig omdat ik een nieuwe vriend had, dat hadden ze gelukkig door.

Mijn dochter was blij dat zij eindelijk ook eens mocht spreken zonder dat er tegen haar geroepen werd. Mijn man schrok toch wel als de justitie-assistent hem vertelde dat X. eigenlijk wel nog bij hem wou, maar dan op vast momenten die niet steeds veranderden. X. stelde zelf ook voor om te starten met 1 keer per week op een vaste avond met hem een pizza op restaurant te gaan eten, om zo rustig met elkaar te kunnen praten. Zo eenvoudig … zo stom dat wij als ouders daar zelf niet opgekomen waren, dat we niet wat meer ons best gedaan hadden om naar haar te luisteren "