Scheiden na samenwonen: meer uitleg over de procedures.

Als samenwonenden uit elkaar gaan, gelden er andere regels dan bij gehuwden die scheiden. Bovendien dient er een onderscheid gemaakt te worden tussen wettelijk samenwonenden en feitelijk samenwonenden. 

Uit elkaar na wettelijk samenwonen 

​Twee partners kunnen een verklaring van wettelijk samenwonen afleggen voor de ambtenaar van de burgerlijke stand van de gemeente.  Dit geeft enige juridische bescherming:

• bescherming van de gezinswoning
• bijdragen in de lasten van het samenleven naar evenredigheid van hun mogelijkheden

• voor noodzakelijke schulden die gemaakt worden ten behoeve van beide samenwonenden en de kinderen die jullie samen opvoeden zijn beide partners aansprakelijk.​​​​

In een samenlevingscontract, bekrachtigd  door een notaris en ingeschreven is in het bevolkingsregister, kunnen nog meer specifieke afspraken opgenomen zijn. 

Wanneer jullie uit elkaar gaan kan de wettelijke samenleving ontbonden​​​​​​​​​​​​​​​​ worden door:

• Het overhandigen van een gezamenlijke verklaring van beëindiging aan de ambtenaar van de burgerlijke stand, dit is gratis.
• Het overhandigen van een éénzijdige verklaring van beëindiging aan de ambtenaar van de burgerlijke stand. Binnen een termijn van acht dagen brengt de ambtenaar via een deurwaarder de andere partij van de beëindiging op de hoogte. Hier moeten de kosten (ongeveer 200 euro) voor de deurwaarder betaald worden door de partner die de éénzijdige verklaring heeft afgelegd . 

Uit elkaar na feitelijk samenwonen 

Twee partners die op hetzelfde adres wonen maar niet getrouwd zijn en geen wettelijk samenlevingscontract hebben vormen een feitelijk gezin.

Er zijn voor hen geen rechten of verplichtingen tegenover elkaar in verband met de verdeling van goederen, de regeling van schulden en de eigendom van bv. een woning. Elke partner blijft eigenaar van zijn eigen bezittingen en inkomsten. Dus, wanneer jullie beslissen om niet langer samen te leven moet er ook niets officieels geregeld worden.

Wat gebeurt er met de gezinswoning?

Bij scheiding na feitelijk samenwonen

• ​Er is geen bijzondere bescherming voor de gezinswoning. 
• Als de gezinswoning van één van jullie beiden is, dan zal die persoon ook het volle recht op de woning behouden, hij moet natuurlijk kunnen bewijzen dat hij de rechtmatige eigenaar is. Hij kan dus zonder toestemming van de andere partner het huis verkopen. 
• Dat geldt evenzeer voor de goederen in de woning: die zijn eigendom van wie ze betaald heeft. Facturen op naam vormen het bewijs.
• Als de gezinswoning door jullie beide samen is gekocht, dan komt de woning in onverdeeldheid, en behoort ze aan jullie beiden toe. Dan zijn er verschillende opties:

• jullie verkopen de woning en verdelen de opbrengst evenredig naar wie wat betaald heeft bij aankoop
• één van beiden koopt de woning in en betaalt de ander zijn deel uit, de waarde kan bepaald worden door een officieel erkende schatter
• de woning blijft een tijd in onverdeeldheid, en één van de partners blijft er in (al dan niet tegen een afgesproken vergoeding) in wonen
• wanneer jullie hierover niet tot een akkoord komen is de rechtbank van eerste aanleg bevoegd 
• Wat een eventuele lening betreft: indien de lening op beide ex-partners aangegaan werd, blijven jullie beiden tov. de bank verantwoordelijk voor de afbetaling tot een andere regeling wordt getroffen met de bank . Maw. onderling gemaakte afspraken tussen jullie onderling gelden niet. 

Bij scheiding na wettelijk samenwonen

•  Bij wettelijk samenwonenden kan de partner die eigenaar is  het huis niet kan verkopen, noch hypothekeren zonder toestemming van de andere partner. 
• Bij onenigheid tussen beide wettelijk samenwonenden kan zelfs aan de Familierechtbank gevraagd worden om in het kader van dringende en voorlopige maatregelen aan de samenwonende niet-eigenaar het tijdelijk gebruik te verlenen van de woning.
• Net zoals bij gehuwden en feitelijk samenwonenden zijn er verschillende mogelijkheden voor de verdeling van de woning:
• Als de gezinswoning door jullie beide samen is gekocht, dan komt de woning in onverdeeldheid, en behoort ze aan jullie beiden toe. Dan zijn er verschillende opties:
  • jullie verkopen de woning en verdelen de opbrengst evenredig naar wie wat betaald heeft bij aankoop
  • één van beiden koopt de woning in en betaalt de ander zijn deel uit, de waarde kan bepaald worden door een officieel erkende schatter
  • de woning blijft een tijd in onverdeeldheid, en één van de partners blijft er in (al dan niet tegen een afgesproken vergoeding) in wonen
  • wanneer jullie hierover niet tot een akkoord komen is de rechtbank van eerste aanleg bevoegd

En wat met de kinderen? 

Sinds 1987 zijn alle discriminaties die bestonden tussen kinderen die binnen of buiten huwelijk geboren werden opgeheven. "Wettige kinderen", geboren binnen het huwelijk, worden bijgevolg niet meer bevoordeeld. Of je nu getrouwd, wettelijk of feitelijk samenwonend bent, de zorgplicht naar je kinderen toe blijft dezelfde. Het is immers de afstammingsband die telt. Indien deze juridische afstammingsband naar beide partners toe werd vastgelegd, zijn hier dezelfde bepalingen als voor een uit de echt gescheiden paar van toepassing.

Aangezien er voor kinderen buiten een huwelijk geboren geen wettelijk vermoeden van vaderschap bestaat, moeten vaders het kind erkennen (art. 317 B.W.) of hun vaderschap wordt gerechtelijk vastgesteld (art. 322 B.W.). 

De afstamming aan moederszijde staat vast ingevolge de vermelding in de geboorteakte (art. 312 B.W.), of na erkenning door de moeder (art. 313 B.W.), dan wel na gerechtelijke vaststelling van de afstamming aan moederszijde (art. 314 B.W.).  

Bij ongehuwde ouders moet de regeling rond het ouderschap na scheiding niet schriftelijk vastgelegd worden in  een ouderschapsovereenkomst die door de familierechter bekrachtigd moet worden.

De natuurlijke ouders blijven elk ouder, en moeten dus blijven zorgen voor het welzijn van het kind, dit blijft centraal staan. Rond het ouderlijk gezag, de onderhoudsbijdrage en de verblijfsregeling moeten zeker afspraken gemaakt worden. Een door beide ouders besproken en goed uitgewerkt ouderschapsplan is hiervoor een zeer helpend instrument. Zie hiervoor de  fiche : "Hoe maak ik een ouderschapsplan op?"

Indien jullie er zelf niet uitraken kunnen jullie als ongehuwde ouders zeker ook beroep doen op een erkende bemiddelaar om jullie hierin te begeleiden. Zie fiche: "Wat is bemiddeling en wanneer kies ik daarvoor?" Als er dan zo'n ouderschapsplan is, kunnen jullie aan een notaris vragen om dit te bekrachtigen in een notariële akte.   

Als jullie er echt niet uit geraken kunnen jullie alsnog een verzoekschrift indienen bij de Familierechtbank van de Rechtbank van Eerste Aanleg en de rechter vragen te beslissen. 

Ongehuwde ouders leven ook na hun scheiding in een regime van gezagsco-ouderschap, tenzij in een vonnis van een rechter staat of in een overeenkomst is bepaald dat slechts één ouder gezag uitoefent. Gezagsco-ouderschap betekent dat de ouders belangrijke beslissingen samen moeten nemen, ook als ze al een tijd apart wonen, en ook als het kind één ouder zelden of niet ontmoet.

Waar kan je meer info vinden? 

​Centra voor algemeen welzijnswerk

Wil je weten waar je staat in een geschil met je partner, wil je met iemand bespreken welke impact zo'n scheiding kan hebben op je leven, wat je rechten en plichten daarin zijn en welke stappen je wel of niet best neemt, dan kunt je advies vragen bij een centrum voor algemeen welzijnswerk.

Het CAW heeft vestigingen over gans Vlaanderen. Je kan een CAW contacteren via mail, chat, of via het gratis nummer 0800 13 500. Uw oproep naar 0800 13 500 verschijnt bovendien niet op uw telefoonfactuur. Je kan ook altijd langsgaan bij een CAW in uw buurt.

​Justitiehuizen

• In Vlaanderen zijn er 14 Justitiehuizen actief. Je kan er terecht met de meest uiteenlopende vragen over scheiding.
• Bij de de Federale Overheidsdienst Justitie kan u extra inlichtingen krijgen over de werking van justitiehuizen.

 De Wetswinkel

• De Wetswinkel beantwoordt allerlei juridische vragen waaronder vragen over (echt)scheiding. Beroepsjuristen geven steeds een eerste algemeen en oriënterend advies.
• Kijk op De Wetswinkel voor meer inlichtingen.

​Een bemiddelaar

• Het is niet altijd nodig om conflicten rond echtscheiding op te lossen voor de rechtbank. Met een bemiddelaar kan dit vermeden worden.
• Een bemiddelaar is een deskundige en onpartijdige persoon die ondersteuning biedt bij het zoeken naar een onderlinge overeenkomst over allerlei zaken die een echtscheiding met zich meebrengt.
• Via deze website kan je kijken of er een bemiddelaar bij u in de buurt is.

​Een advocaat

• Wil je een echtscheidingsprocedure starten, of ben je verwikkeld in een procedure, dan kan je een advocaat onder de arm nemen.
• Kan je geen advocaat betalen, dan kan je onder bepaalde voorwaarden beroep doen op een pro-Deoadvocaat.
• Zoek via Advocaat.be een advocaat in jouw buurt.

​Een notaris

• Koppels die scheiden met onderlinge toestemming kunnen door een notaris een regelingsakte laten opmaken. Daarin worden afspraken vastgelegd, bv. voor de verdeling van goederen.
• Voor meer informatie, surf naar Notaris.be.​