Ik mag mijn kleinkind(eren) niet zien, wat nu?

​Een scheiding heeft niet enkel een impact op ouders en kinderen, maar ook voor grootouders kan er heel wat veranderen. De contacten die vanzelfsprekend waren, zijn dat plots niet meer. Vaak komen bij een scheiding oude conflicten tussen ouders en (schoon)kinderen terug op de voorgrond en vormen die in combinatie met de spanningen door de scheiding ervoor dat alle contacten verbroken worden.

Voor grootouders kan dit tot gevolg hebben dat zij hun kleinkinderen, afhankelijk van de omgangsregeling tussen de ouders, veel minder vaak zien. En dit is vaak zowel voor de grootouders als voor de kleinkinderen een bijzonder pijnlijke situatie. Wellicht zal niemand het belang van een goede band tussen grootouders en kleinkinderen in twijfel trekken : naast het feit dat grootouders de familiebanden met de kleinkinderen en de bredere familie willen aanhouden, zijn zij ook een bron van info over de familiegeschiedenis en kunnen ze een echte steunpilaar zijn voor de kleinkinderen als het moeilijk gaat … en dat wordt door scheidende ouders nog al eens over het hoofd gezien.

​Grootouders hebben recht op contact met hun kleinkinderen. Dat staat zelfs uitdrukkelijk ingeschreven in het Burgerlijk Wetboek. Artikel 375bis Burgerlijk Wetboek stelt: "De grootouders hebben het recht persoonlijk contact met het kind te onderhouden. Hetzelfde recht kan aan ieder ander persoon worden toegekend, indien hij aantoont dat hij met het kind een bijzondere affectieve band heeft. Bij gebreke aan een overeenkomst tussen partijen, wordt over de uitoefening van dit recht in het belang van het kind op verzoek van de partijen of van de Procureur des Konings beslist door de familierechtbank".

​OK, er is dus het recht dat aan de kant van de grootouders staat, maar wat als de ouder(s) hun kinderen verbieden om de grootouder(s) te zien?

• Probeer samen tot een onderling akkoord te komen. Eigenlijk is en blijft er maar één belangrijk uitgangspunt wat alle partijen voor ogen moeten houden: het belang van het kind. Het kind heeft recht op contacten met zijn ouders en grootouders, en persoonlijke conflicten tussen ouders en grootouders zouden dit niet in de weg mogen staan. Wanneer communicatie niet evident is, kan een goede – neutrale – gemeenschappelijke familievriend, of een huisarts een belangrijke rol spelen. Vrij snel zal blijken of hier een opening kan komen, zo niet, wacht niet te lang om professionele ondersteuning te zoeken.

• Ga op zoek naar een erkend familiaal bemiddelaar – via het CAW of een privépraktijk. Deze zijn opgeleid om in een veilig klimaat iedereen zijn verhaal te laten doen. De bemiddelaar zal er voor zorgen dat de focus steeds op het belang van het kind komt te liggen, en heel vaak is het net dat wat verschillende partijen doorheen de conflicten uit het oog verloren. Hopelijk komt hierdoor dan ook ruimte om samen tot afspraken rond een bezoekregeling te komen.

Zie ook fiche: Wat is bemiddeling en wanneer kiezen we hiervoor?

• In allerlaatste instantie: via een procedure bij de familierechtbank.

De wetgever gaat ervan uit dat de omgangsregeling tussen grootouders en kleinkinderen in onderling akkoord wordt vastgelegd. Vandaar dat de familierechter vaak alsnog probeert om via de Kamer voor minnelijke schikking alle partijen samen tot een akkoord te laten komen (op vrijwillige basis). De rechter zal steeds kijken naar de mate waarin de kinderen zelf lijden onder de breuk met de grootouders, eventueel via een onderzoek door de justitieassistent. 

Zie ook fiche: Wat is een maatschappelijk onderzoek door een justitieassistent?

In tegenstelling tot andere personen die omgangsrecht met een minderjarige willen verkrijgen, hoeven grootouders geen bijzondere redenen aan te voeren om dit omgangsrecht te bekomen. Alleen wanneer de rechter oordeelt dat contact met de grootouders in strijd zou zijn met het belang van het kind, kan dit worden geweigerd. 

In geval van een scheiding is het omgangsrecht van de grootouders veelal afhankelijk van de omgangsregeling die tussen de ouders geldt. Dit betekent dat grootouders slechts hun recht kunnen uitoefenen op het ogenblik dat hun kind de kleinkinderen bij zich heeft. De rechter kan evenwel ook beslissen aan de grootouders een eigen omgangsrecht toe te staan, los van het omgangsrecht van de ouders. Dit wil zeggen dat:

• grootouders omgangsrecht kunnen hebben terwijl hun kind dat als ouder niet heeft;

• het omgangsrecht van de grootouders op een ander moment kan zijn dan dat van hun kind;

• dit omgangsrecht ook kan worden toegekend wanneer het eigen kind van de grootouders het contact met hun kleinkind verhindert.

De rechter zal naar de omstandigheden kijken en in het belang van het kind beslissen. Het omgangsrecht van de grootouders is dus ondergeschikt aan het belang van het kleinkind. Grootouders die zich in het verleden op geregelde tijdstippen (bv. elke woensdagnamiddag) om de kleinkinderen bekommerden maken meer kans op een uitgebreider omgangsrecht. Dit in tegenstelling tot grootouders die weinig contact onderhielden of op grote afstand wonen, die hun omgangsrecht vaak ingeperkt zien.

​Ook de kleinkinderen kunnen soms een uitgesproken mening hebben over het al dan niet toekennen van een omgangsrecht aan de grootouders. Via het hoorrecht krijgen zij de kans gehoord te worden door de familierechter. Hierdoor kan een minderjarige in elk geding dat hem betreft gehoord worden. Sinds de invoering van de Familierechtbank in september 2014 kunnen kinderen jonger dan 12  zelf (via een vertegenwoordiger) vragen om gehoord te worden, ze worden dus niet eerst zelf door de rechter uitgenodigd, de rechter is niet verplicht op dat verzoek in te gaan.  Daarentegen krijgt iedere minderjarige vanaf 12 jaar tijdens de scheidingsprocedure een brief toegestuurd waarin hij of zij door de rechter wordt uitgenodigd voor een gesprek. Via een bijgevoegd antwoordformulier kan de minderjarige reageren. Hij is evenwel nooit verplicht om op deze uitnodiging in te gaan. Het hoorrecht houdt dus geen spreekplicht in. Indien de jongere het wil zal de rechter een gesprek hebben met hem zonder dat de ouders of andere partijen erbij aanwezig zijn. Het verslag van dit gesprek komt wel in het gerechtelijk dossier, zodat het toegankelijk is voor alle partijen.

Bron:  Publicatie Gezinsbond: Standpunten Omgangsrecht grootouders-kleinkinderen

​Een procedure voor de familierechtbank wordt echter aangegeven als de allerlaatste stap. Door een juridische procedure op te starten loopt men het risico een al zeer moeilijke relatie nog verder te laten escaleren naar een (zo goed als) onmogelijke relatie. Bovendien brengt men het kind dan vaak in een bijzonder moeilijk situatie: moet het dan kiezen voor zijn grootouders en tegen zijn ouders?

Zie ook fiche: Kinderen zijn loyaal. Wat betekent dat?

TIPS 

Waar kan je terecht voor hulp? 

Het feit dat je jouw kleinkind niet meer kan/mag zien kan een zware emotionele weerslag hebben. Wacht niet te lang om hulp te zoeken, zodat je je gesteund voelt in deze moeilijke periode. Zoek steun in je directe omgeving, maar probeer dit te doen bij mensen die geen van de betrokken partijen veroordelen, daar is niemand bij gebaat. Je huisarts kan een eerste aanspreekpunt zijn. Vaak kent hij ook jouw familie, en dat maakt het soms wel makkelijker praten.

Je kan ook terecht bij Tele-Onthaal (106) of bij het Centrum Algemeen Welzijnswerk in jouw buurt voor een goed gesprek. Op de website van de federale Bemiddelingscommissie kan je een bemiddelaar uit jouw buurt zoeken, die je eventueel kan helpen om het gesprek weer op gang te brengen.

WEBTIP 

​ De Gezinsbond heeft een uitgebreid online dossier over Kleinkind in twee huizen. Je vindt er diverse artikels, met getuigenissen van en tips voor grootouders

LEESTIP 

Artikel uit De Standaard Magazine, 16/08/2019: Grootouders tussen vechten en verzoenen. Je bent een heks oma. Papa heeft het gezegd.​

KIJKTIP